ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΕΣ 1936-1938

                    

    
Χάρτης των πολεμικών επιχειρησεών του Ισπανικού εμφυλίου το 1936

Τον Ιούλιο του 1936 η Ισπανική Δημοκρατία δέχεται το πρώτο μεγάλο πλήγμα της.Ανώτεροι αξιωματικοί του ισπανικού στρατού στασιάζουν ενάντια στη νόμιμη κυβέρνηση της χώρας με σκοπό την επαναφορά του προηγούμενου κοινωνικού STATUS QUO,που προστάτευε τα δικαιώματα των μεγαλογαιοκτημόνων,της εκκλησίας,των τραπεζιτών και των βιομηχάνων,που είχανε πληγεί απο την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου.Έτσι,στις 17 Ιουνίου του 1936 ξεσπά πραξικόπημα,που ξεκινάει απο το ισπανικό Μαρόκο και γρήγορα επεκτείνεται σε όλη την Ισπανία.Τα σχέδια των πραξικοπηματιών είναι η γρήγορη κατάληψη της Μαδρίτης,της Βαρκελώνης,της Σεβίλης και όλων των μεγάλων αστικών κέντρων της Ισπανίας,κάτι που θα σήμαινε την βέβαιη πτώση της κυβέρνησης.Επικεφαλής των στασιαστών ηταν οι στρατηγοί Σανγιούρο,Μόλα,Βαρέλα και Φράνκο.Ο στρατηγός Σανγιούρο θα σκοτωθεί λίγες μέρες μετά το πραξικόπημα σε ένα 'περιέργο' αεροπορικό δυστήχημα,έτσι τον άτυπο ηγετικό ρόλο της συνομωσίας θα έπαιζε ο στρατηγός Φράνκο.Η ανταρσία αυτή όμως,δεν ξεκίνησε με του καλύτερους οιωνούς για τους στασιαστές αφου η εξέγερσεις στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη κατεστάλησαν σχεδόν αμέσως απο τους δημοκράτες πολιτοφύλακες,ενώ στην ηπειρωτική χώρα όπου δεν κατεστάλη,δεν κατάφερε να επικρατήσει στις περισσότερες στρατηγικές περιοχές,με εξαίρεση το Μπουρκός,τη Λα Κορούνια και τη Σεβίλλη.Κάτω απο άλλες συνθήκες το κίνημα θα ηταν καταδικασμένο σε οικτρή αποτυχία,αν δεν υπήρχαν οι εξωγενείς παράγοντες που θέλησαν με κάθε τρόπο την επικράτηση του.Αυτές ηταν η Γερμανία,η Ιταλία,η Πορτογαλία αλλά και πιο 'δημοκρατικές'χώρες που χορήγησαν στους στασιαστές μέσα και χρήματα για την επίτευξη των σκοπών τους.Απο την άλλη μεριά υπήρξαν κυβερνήσεις που είτε απο γεωστρατηγικό συμφέρων,είτε απο ιδεολογική αλληλεγγύη,εσπευσαν στο πλευρό της Δημοκρατίας.Οι χώρες αυτές ηταν η Σοβιετική Ένωση,το Μεξικό και η Γαλλία.Άπραγοι όμως δεν έμειναν και οι απανταχού αντιφασίστες,που στο άκουσμα πως η Κομιντέρν σχεδίαζε την στρατολόγηση εθελοντών σε διεθνείς μονάδες,για να πολεμήσουν στο πλευρό της Δημοκρατίας, αναχώρησαν με ενθουσιασμό για την Ισπανία,ώστε να καταγούν στις μονάδες αυτές,που ονομάστηκαν Διεθνής Ταξιαρχίες,λόγω του πολυεθνικού και διεθνιστικού χαρακτήρα τους.Ανάμεσα τους περίπου 300 Έλληνες και Κύπριοι εθελοντές(κάποιοι ιστορικοί,μιλάνε για μεγαλύτερο και κάποιοι για μικρότερο αριθμό).Ορίσμένοι απο τους Έλληνες εθελοντές βρίσκονταν στην Ισπανία με σκοπό να μετάσχουν στην 'Σπαρτακιάδα',μια αθλητική διοργάνωση που σχεδίαζαν να πραγματοποιήσουν οι Δημοκρατικοί ως απάντηση στους Ολυμπιακούς Αγώνες που διοργανώνε στο Βερολίνο η Εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία,αλλά λόγω του πραξικοπήματος,η εργατική αυτή ολυμπιάδα αναβλήθηκε.Λόγω της δικτατορίας του Μεταξά,η αποστολή εθελοντών στην Ισπανία,προς ενίσχυση των δημοκρατικών δεν ηταν καθόλου εύκολη υπόθεση,αφου στην Ελλάδα την περίοδο αυτή διώκονταν συστηματικά οι προοδευτικές δυνάμεις.Για το λόγω αυτό η οργάνωση του δικτύου μεταφοράς απο την Ελλάδα στην Ισπανία δεν μπορούσε να γίνει σε ελληνικό έδαφος για αυτό και λειτούργησε ως βάση για τη στρατολόγηση εθελοντών,η Μασσαλία της Γαλλίας.Εκεί δρούσε ελληνικό συνδικάτο ναυτεργατών,η ΕΕΝ(Ελληνική Ένωση Ναυτικών),που θα βοηθούσε τη ροή εθελοντών απο την Ελλάδα στην Ισπανία.Πολλοί και απο τους λιμενεργάτες αναχώρησαν και αυτοί για να πολεμήσουν στην Ισπανία.Στην πλειοψηφία τους οι άνθρωποι αυτοί ηταν μέλη του ΚΚΕ αλλά ανάμεσα τους υπήρχαν και άλλοι,μη κομμουνιστές,δημοκρατικών φρονημάτων.Το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων εθελοντών που προέρχονταν απο την Ελλάδα και την Ευρώπη απορροφήθηκαν στην 13η Διεθνή Ταξιαρχία 'Ντομπρόσφκυ' και συγκεκριμένα στο βαλκανικό τάγμα 'Γκεόργυ Ντιμιτρώφ',οπου υπηρετούσαν Βούλγαροι,Γιουγκοσλάβοι,Ρουμάνοι,Αλβανοί,αλλά και Εβραίοι μαχητές.Στα μέσα του 1937 οπου ο αριθμός των Ελλήνων ηταν ικανοποιητικός για τη συγκρότηση 'εθνικής μονάδας',δημιουργήθηκε ο λόχος 'Ρήγας Φεραίος',διοικητής του οποίου ανέλαβε ο Γιάννης Παντελιάς με το ψευδώνυμο Γιάννης Μαργαρίτης,υποδιοικητής ο Αναγνώστης Δεληγιάννης με το ψευδώνυμο Γιάννης Σιγανός και πολιτικός επίτροπος ο Κυριάκος Στεφόπουλος με το ψευδώνυμο Δημήτρης Πέρρος.Οι Έλληνες εθελοντές που ήρθαν απο τις ΗΠΑ υπηρέτησαν στην 15η Ταξιαρχία, στο αμερικάνικο τάγμα ΄Αβραάμ Λίνκολν' και ηταν μετανάστες,η παιδιά μεταναστών που ζούσαν στις εργατουπόλεις της Αμερικής.Το βάφτισμα του πυρός δόθηκε για τους Έλληνες του λόχου 'Ρίγας Φεραίος' στη μάχη της Μπρουνέτε όπου άνηκε στο τμήμα που κατέλαβε τη μικρή πόλη,Βιλιανουέβα-ντε-λα-Κανιάντα.Το τίμημα υπήρξε ακριβό και για την 13η Ταξιαρχία αλλά και για τον ελληνικό λόχο.Ανάμεσα στους Έλληνες νεκρούς και η ηρωική φυσιογνωμία του Δημήτρη Ραπίτη,που για να καλύψει τους υποχωρούντες συναγωνιστές του,έμεινε πίσω βάλοντας τους Εθνικιστές με ένα πολυβόλο,ώσπου στο τέλος κυκλώθηκε απο αυτούς και κατακρεουργήθηκε απο τις ξιφολόγχες τους.Επόμενος σταθμός η μάχη της Μπελχίτε οπου οι Έλληνες θα δείξουν απαράμιλλο θάρρος,να καταλάβουν την πόλη αυτή που έφραζε τον δρόμο των Δημοκρατικών για τη Σαραγόσα.Η μάχη ξεκίνησε στις 24 Αυγούστου και τελείωσε στις 8 Σεπτέμβρη του 1937 με την κατάληψη της πόλης απο τους Δημοκρατικούς.Το κόστος για άλλη μια φορά ιδιαίτερα βαρύ.Ο διοικητής Γιάννης Παντελιάς και ο πολιτικός επίτροπος Κυριάκος Στεφόπουλος θα σκοτωθούν κατα τη μάχη αυτή και τη δίοικηση του λόχου θα αναλάβει πλέον ο Αναγνώστης Δεληγιάννης.Μεγάλη μάχη θα είναι,αυτή της Τερουέλ το Δεκέμβριο του 1937,μάχη στην οποία οι Έλληνες μαχητές θα διακριθούν για μια ακόμα φορά.Ένας απο αυτούς ο Μηνάς Θωμαϊδης αξιωματικός των τεθωρακισμένων θα είναι απο τους πρώτους που θα εισέλθουν με το άρμα μάχης του στην πόλη.Λόγω του αυξηνόμενου αριθμού εθελοντών απο την Ελλάδα συγκορτήθηκε και άλλος Λόχος,αυτή τη φορά χωρίς όνομα,με διοικητή τον Κύπριο Μιχάλη Οικονομίδη.Απο τις αρχές όμως του 1938, α πράγματα είχαν αρχίσει να πέρνουνε άσχημη τροπή για το δημοκρατικό στρατόπεδο.Οι ήττες διαδέχονταν η μια την άλλη και ο Φράνκο ενίσχυε όλο και περισσότερο τη θέση του.Σε αυτό συντέλεσε ο εξοπλισμός του σε κάθε είδους υλικό και εφόδια ακόμα και στρατιώτες απο τη Γερμανία και την Ιταλία,αλλά και η περίεργη ανωχή που πολλές φορές εκφράστηκε και με γεναιόδωρη βοήθεια απο την πλευρά των δυτικών ΄δημοκρατιών'.Συγκεκριμένα οι ΗΠΑ κατα την διάρκεια του πολέμου,εφοδίασαν τον Φράνκο με καύσιμα,φορτηγά οχήματα αλλά και με οικονομική βοήθεια.Τελευταία προσπάθεια για να αλλάξει η άσχημη κατάσταση υπήρξε η δημοκρατική αντεπίθεση στον Έβρο που παρα τον ηρωισμό της κατέληξε σε αποτυχία και επέσπευσε το τέλος της Δημοκρατίας.Στην μάχη αυτή συμμετείχαν και οι Έλληνες εθελοντές.Υπήρξε και η τελευτάια μάχη τους άλλωστε αφου μετά απο έντονες πιέσεις που ασκήθηκαν στην Ισπανική Δημοκρατική Κυβέρνηση,απο την επιτροπή 'μη επεμβάσεως'(που κατα κάποιο ειρωνικό τρόπο αποτελούσαν οι χώρες που είχαν επέμβει στέλνοντας βοήθεια,είτε στη μια,είτε στην άλλη πλευρά),οι Διεθνής Ταξιαρχίες διαλύθηκαν.Στις 29 Ωκτωβρίου του 1938 οι πρωην μαχητές των Ταξιαρχιών παρέλασαν τιμητικά στη Βαρκελώνη μέσα απο πλήθος επεφημείων απο τον κόσμο και ευχαριστίριων λόγων απο εκπροσώπους των Δημοκρατικών,ανάμεσα στους οποίους και η θρυλική 'πασιονάρια',Ντρολόρες Ιμπραρρουρι.Κατα την ευχαριστήρια ομιλία της προς τους εθελοντές τόνισε:

''Σύντροφοι των Διεθνών Ταξιαρχιών. Λόγοι πολιτικοί, αίτια κρατικά, το συμφέρον αυτής της ίδιας της υπόθεσης για την οποία χύσατε το αίμα σας με απεριόριστη γενναιοδωρία, σας στέλνουν τώρα πίσω, μερικούς από σας, στην πατρίδα σας, άλλους σε αναγκαστική εξορία. Μπορείτε να φύγετε περήφανοι. Είσαστε η ιστορία. Γίνατε πρόσωπα μυθικά. Είσαστε το ηρωικό παράδειγμα της σταθερότητας και της διεθνούς απήχησης της Δημοκρατίας. Δεν θα σας ξεχάσουμε και όταν βγάλει φύλλο και πάλι το δένδρο της ελιάς, το δένδρο της ειρήνης, και αυτά μπλεχτούν με τα φύλλα της δάφνης για τη νίκη της Ισπανικής Δημοκρατίας, ελάτε πάλι πίσω''!!!

Έλληνες μαχητές κάπου στην Ισπανία

Αυτή ίσως ηταν η μοναδική απολαβή που έλαβαν οι άντρες των Διεθνών Ταξιαρχιών,που είχαν επιζήσει μέχρι τότε των μαχών.Υπολογίζεται οτι στις Διεθνής Ταξιαρχίες υπηρετήσανε 48.000 περίπου μαχητές απο 55 χώρες.Οι περισσότεροι απο αυτούς προέρχονταν απο την Γαλλία,τη Γερμανία,την Αμερική,την Πολωνία,την Ιταλία και την Τσεχία.Μετα τη διάλυση των Ταξιαρχιών πολλοί απο τους ξένους μαχητές έλαβαν την ισπανική υπηκότητα και συνέχισαν να πολεμάνε μέχρι το τέλος του πολέμου.Ανάμεσα τους και κάποιοι Έλληνες,που δεν μπορούσαν να γυρίζουν στην Ελλάδα,αφου το καθεστώς,εκεί θα τους δίωκε ως κομμουνιστές.Δυστηχώς δεν γνωρίζουμε ακριβώς τον αριθμό των Ελλήνων εθελοντών.Διάφορες πηγές αναφέρουν αριθμούς,που κυμαίνονται απο 250 ως 500.Ο βετεράνος μαχητής Στέφανος Τσερμέγκας δήλωσε οτι οι Έλλαδίτες και οι Κύπριοι εθελοντές ξεπάρασαν τους 500.Τα περισσότερα στοιχεία συγκλίνουν σε έναν αριθμό 300-400 εθελοντών.Το ίδιο πρόβλημα συναντάται και με τους Έλληνες που πεσανε για την Ισπανία.Οι επίσημες πήγές αναφέρουν 53 νεκρούς και 2 αγνοούμενους αλλά οι Βετεράνοι όπως ο Τσερμέγκας θεωρούν οτι ξεπερνούν τους 100.Όπως και να χει,άσχετα με τον αριθμό τους οι Έλληνες και οι υπόλοιποι εθελοντές των Διεθνών Ταξιαρχιών μετείχαν σε μια πραγματικά πρωτόγνωρη σταυροφορία με σκοπό να πολεμήσουν,κάποιοι απο αυτούς για ελευθερία και κάποιοι για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.Μπορεί οι σκοποί και οι θυσίες τους,να μην εμπόδισαν τον Φράνκο,να καταλύσει το Μάρτιο του 1939,τη Δημοκρατία,αλλά δημιούργησαν ένα μύθο που παρόλο που έχουν περάσει τόσα χρόνια απο τότε ακόμα γοητεύει όποιον θελήσει να ασχοληθεί με την ταραγμένη εκείνη περίοδο.Ίσως λόγο της ανιδιοτελούς προσφοράς και θυσίας το πνέυμα των ηρωικών εκείνων αγωνιστών που βρέθηκαν να πολεμάνε για κάτι καλύτερο,όχι για την πατρίδα τους,αλλά για μια άλλη χώρα ,να μείνει αθάνατο στους αιώνες.

Όμιλος Ελλήνων εθελοντών στην Ισπανία. 1) Δ. Σακαρέλος, 2) Γιάννης Σιγανός, 3) Κ. Σαμαράς, 4) Γιάννης Βώκος, 5) Γεώργιος Παπακώστας, 6) Γιάννης Καραγιάννης, 7) Π. Μιχαηλίδης.

Έλληνες μαχητές στον Έβρο 1938

Ομάδα Κυπρίων εθελοντών. Στη σειρά, ο Μπιλ Νικ, ο λοχαγός Νικολαΐδης, ο Σακαλής με το «Εμπρός», ο Ανδρέας Μιλτιάδου και ο Θεοδούλου. Όλοι από τη Νέα Υόρκη.

Κύπριοι εθελοντές: Αντ. Μιχαηλίδης και Ιάκωβος Κούμουλος. Ο πρώτος μέλος του συμβουλίου της Παγκυπριακής αδελφότητος Νέας Υόρκης και ο δεύτερος δραστήριο μέλος του ελληνικού τμήματος της οργανώσεως των ανέργων «Γουώρκερς Αλλάϊανς». Στη μέση ένας Ισπανός στρατιώτης.