ΕΟΚΑ,το αντάρτικο που δεν κατέπνιξε η Βρετανική Αυτοκρατορία Α΄ΜΕΡΟΣ

Συνθήματα της ΕΟΚΑ για Ένωση με την Ελλάδα γραμμένα σε τοίχο μιας οικίας

Το 1878 αποτέλεσε μια χρονιά σταθμό για το νησί της Κύπρου αλλά και για την ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου.Μετά απο συμφωνία μεταξύ της Οθωμανικής και της Βρετανικής Αυτοκρατορίας το νησί,παραχωρήθηκε στους Βρετανούς ως αντάλλαγμα τις υποστήριξης τους στο Σουλτάνο κατα τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877.Πλέον η Κύπρος αποτελούσε ένα ακόμα πετράδι,για την υπερπόντια Βρετανική αυτοκρατορία,που της προσέφερε μια σημαντική γεωστρατηγική θέση,που στην ουσία ήλεγχε το θαλάσσιο πέρασμα μεταξύ τριών ηπείρων.Κατα τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας,στο νησί θα συντελεστούν πολλά έργα υποδομών,ενώ θα υπάρξει και σημαντική οικονομική ανάπτυξη.Το 1925 η Κύπρος θα ανακυρηχθεί και επίσημα αποικία του στέματος.Ο έλληνικός πληθυσμός του νησιού στην πλειοψηφία του ουδέποτε συμβιβάστηκε με την ιδέα της μόνιμης υποταγής στη Βρετανία και απο πολύ νωρίς έκανε γνωστές τις προθέσεις του για αυτοδιάθεση και ένωση με τη μητέρα-πατρίδα Ελλάδα.Τον Οκτώβριο του 1931 θα ξεσπάσει εξέγερση εναντίων των Άγγλων,η οποία και θα κατασταλεί.Κατα τη διάκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου,πολλοί Ελληνοκύπριοι θα καταταγούν στις Βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις με σκοπό μεταπολεμικά να προβάλουν αξιώσεις για ένωση με την Ελλάδα,ενω δεν ηταν λίγοι εκείνοι που έφυγαν για την Ελλάδα με σκοπό να πολεμήσουν στις τάξεις του Ελληνικού Στρατού.Παρόλα αυτά και μεταπολεμικά η Βρετανία δεν ηταν διατεθιμένη να δεχτεί οποιαδήποτε συζήτηση όσον αφορά το μέλλον της Κύπρου.Στις 15/1/1950 θα διεξαχθεί δημοψήφισμα στο νησί με το συντριπτικό πόσοστο των κατοίκων(95,7%) να ζητούν ένωση με την Ελλάδα.Όπως ηταν λογικό το αποτέλεσμα αυτό αγνοήθηκε απο τους Άγγλους που άρχισαν να σκληραίνουν τη στάση τους απέναντι στους 'ανυπότακτους' Κυπρίους.Η εκλογή του Μακάριου Γ' στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κύπρου,θα δώσει μεγαλύτερη ώθηση στο θέμα της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα και στην αποτίναξη του Αγγλικού ζυγού.Η αδιαλαξία των Βρετανών θα έχει ως αποτέλεσμα την έναρξη ένοπλου εθνοαπελευθερωτικού κινήματος την 1 Απριλίου του 1955.Επικεφαλής της κίνησης ηταν ο Γεώργιος Γρίβας,απόστρατος αξιωματικός του Ελληνικού στρατού,που απο το 1952 είχε ιδρύσει μυστική επιτροπή  με σκοπό την καθοδήγηση του αντιαποικιακού αγώνα.Ο Διγενής(ψευδώνυμο του Γρίβα) την 1 Απριλίου του 1955 θα κυκλοφορήσει το πρώτο φυλλάδιο της οργάνωσης που θα ονομαστεί ΕΟΚΑ(Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) με ένα πατριωτικό κάλεσμα στα όπλα.Το φυλλάδιο αυτό έγραφε:

 "Με την βοήθειαν του Θεού, με πίστιν εις τον τίμιον αγώνα μας, με την συμπαράστασιν ολοκλήρου του Ελληνισμού και με την Βοήθειαν των Κυπρίων, αναλαμβάνομεν τον αγώνα δια την αποτίναξιν του Αγγλικού ζυγού, με σύνθημα εκείνο το οποίον μας κατέλιπαν οι προγονοί μας ως ιεράν παρακαταθήκην: "Η τάν ή επί τας". Αδελφοί Κύπριοι, από τα Βάθη των αιώνων μας ατενίζουν όλοι εκείνοι οι οποίοι ελάμπρυναν την Ελληνικήν Ιστορίαν, δια να διατηρήσουν την ελευθερίαν των: οι Μαραθωνομάχοι, οι Σαλαμινομάχοι, οι Τριακόσιοι του Λεωνίδα και οι νεώτεροι του Αλβανικού έπους. Μας ατενίζουν οι αγωνισταί του 1821, οι οποίοι και μας εδίδαξαν ότι η απελευθέρωσις από τον ζυγόν δυνάοτου αποκτάται πάντοτε με το αίμα. Μας ατενίζει ακόμη ούμηας ο Ελληνισμός, ο οποίος και μας παρακολουθεί με αγωνίαν, αλλά και με εθνικήν υπερηφάνειαν. Ας απαντήσωμεν με έργα, ότι θα γίνωμεν "πολλώ κάρρονες" τούτων. Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άνανδρος, η Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μίαν φοράν ότι και του "σημερινού Έλληνος ο τράχηλος ζυγόν δεν υπομένει". Ο αγών θα είναι σκληρός. Ο δυνάστης διαθέτει τα μέσα και τον αριθμόν. Ημείς διαθέτομεν την ψυχήν, έχομεν και το δίκαιον με το μέρος μας.

Διεθνείς διπλωμάται, ατενίσατε το έργον σας. Είναι αίσχος εν εικοστώ αιώνι, οι λαοί να χύνουν το αίμα των δια να αποκτήσουν την λευτεριά των, το θείον αυτό δώρον, για το οποίον και εμείς επολεμήσαμεν παρά το πλευρόν των λαών σας, και για το οποίον σεις τουλάχιστον διατείνεσθε ότι επολεμήσατε εναντίον του ναζισμού και του φασισμού. Έλληνες, όπου και αν ευρίσκεσθε, ακούσατε την φωνήν μας: Εμπρός, όλοι μαζί για την λευτεριά της Κύπρου μας"

            

                                   Οργάνωση και προετοιμασία του Αγώνα        

                                                                      

Γεώργος Γρίβας 'Διγενής' ο αρχηγός της ΕΟΚΑ

Ο Διγενής θα δημιουργήσει μια συγκεντρωτικά διοικούμενη οργάνωση με ατσάλινη πειθαρχία,ενώ θα χωρίσει την Κύπρο σε τομείς,οπου ο κάθε τομεράρχης θα ηταν ο επικεφαλής της οργάνωσης στην περιοχή αυτή,που θα λάμβανε όμως οδηγιές απευθείας απο τον αρχηγό.Οι τομείς αυτοί ηταν της Λευκωσίας,της Μόρφου,της Ορεινής,,της Αμμοχώστου,των Βαρωσίων,της Καρπασίας,της Λάρνακας,της Λεμεσού,της Πάφου,της Κερήνειας και της Κυθρέας.Θα δημιουργηθούν στους τομείς αυτούς και πυρήνες νεολαίων,που θα ριχτούν με ιδιαίτερο ζήλο στον αγώνα.Το 1957 θα δημιουργηθεί η Α.Ν.Ε(Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ)και θα κυκλοφορίσουν  απο την οργάνωση δύο περιοδικά,'Η αγωγή των νέων'για μαθητές δημοτικών σχολείων και το Έγερτήριον σάλπισμα'για μαθητές της μέσης εκπαίδευσης.Τα περιοδικά αυτά που εκδίδονταν και κυκλοφορούσαν σε καθεστώς παρανομοίας,αποτελούνταν απο ποίηματα,εμβατήρια,τραγούδια και ιστορικά σημειώματα που στόχο είχαν να διαπλάσουν και να τονώσουν το εθνικό φρόσημα των νέων.Η οργάνωση ξεκίνησε αρχικά τη δράση της με πόλεμο προπαγάνδας,μέσα στην οποία εντάσεται η έκδοση εντύπων και η γραφή συνθημάτων στους τοίχους.Τον Αύγουστο του 1956 συγκροτήθηκε η Πόλιτική Επιτροπή Κύπριακού Αγώνα(ΠΕΚΑ)που στόχο είχε την καθαρά πολιτική δράση της ΕΟΚΑ.Μέλη της ΕΟΚΑ υπήρξαν αρκετά επιφανής Κύπριοι,όπως γιατροί,δικηγόροι και διοικητικοί,γεγονός που συντέλεσε στη δημιουργία ενός εξαιρετικά ευέλικτου δικτύου κατασκοπίας,μιας και οι αγωνιστές αυτοί ηταν σε άμεση επαφή με τους Άγγλους και είχαν πρόσβαση σε πληροφορίες και σχεδιασμούς τους,σε σημείο που ο διευθυντής επιχειρήσεων των βρετανικών δυνάμεων στην Κύπρο Ταξίαρχος Ντ.Ρός έγγραφε: 

«Η ΕΟΚΑ γνωρίζει πολλά επί των σχεδίων και των μεθόδων. Ιδιαιτέρως πληροφορούνται εγκαίρως περί των επικειμένων συλλήψεων ή επιχειρήσεων μεγάλης εκτάσεως... Πρέπει να παύσουν αι απρόσεκτοι συζητήσεις, διότι μέχρις ότου πραγματοποιηθή αυτό, η ΕΟΚΑ θα γνωρίζει τις προθέσεις μας, ως απέδειξε και το παρελθόν. Επί πλέον των προθέσεων μας και αι μέθοδοι δράσεως μας διαφεύγουν, ιδίως κατόπιν επιτυχών επιχειρήσεων»
                                                                 

Ο Διγενής μαζί με τους άντρες τους σε ανάπαυλα απο μάχη

                                            Ένοπλη δράση 1955-1959

Στο καθαρά στρατιωτικό κομμάτι της οργάνωσης η ΕΟΚΑ έπρεπε να εξασφαλίσει οπλισμό ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στον αγώνα.Άρχικα ο οπλισμός της υπήρξε πενιχρός αν και έγιναν πολλές προσπάθειες απο την Ελλάδα να αποσταλούν όπλα,αν όχι με την στήριξη,με την ανοχή της Ελληνικής Κυβερνήσης.Αυτά έφταναν στην Κύπρο με την θαλάσσια γραμμή Πειραιάς-Λεμεσσός και τα συνόδευε κάποιο μέλος της ΕΟΚΑ.Πολύ σημαντική πηγή οπλισμού υπήρξε η 'εγχώρια βιομηχανία'της οργάνωσης που είχε στήσει εργοαστάσια παραγωγής πυρομαχικών και εκρηκτικών σε πολλές πόλεις της Κύπρου.Χαρακτηριστικά στο Στρόβολο,τρία εργοστάσια παρήγαγαν νάρκες βόμβες και χειροβομβίδες,ενώ στη Λευκωσία υπήρχε εργαστήριο που κατασκεύαζε εκρηκτικούς μηχανισμούς.Επικεφαλείς των εργαστηρίων αυτών ηταν ο χημικός Νίκος Σέρβος και ο φαρμακοποιός Κώστας Οικονομίδης.Η παραγωγή αυτή βοήθησε σημαντικά την οργάνωση να εκτελεί αποστολές,πολλές απο αυτές άλλωστε,όπως οι επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα,απέφεραν πλούσια λάφυρα σε οπλισμό.Στις 25 Μαϊου του 1955 η οργανωση προχωράει στο πρώτο δυναμικό χτύπημα της με ωρολογιακή βόμβα στον κινηματογράφο 'Παλλάς' της Λευκωσίας με στόχο τον Άγγλο κυβερνήτη 'Αρμιτεϊτζ.Απο την έκρηξη θα προκληθούν μόνο υλικές ζημιές,μιας και ο κυβερνήτης είχε αποχωρήσει πρίν απο την έκρηξη.Στις 19 Ιουνίου θα γίνει νέα βομβιστική επίθεση,εναντίον του αστυνομικού σταθμού Αγ.Δομετίου,ενω την ίδια μέρα βομβιστική επίθεση θα γίνει και στο κεντρικό κτήριο της αστυνομίας στη Λευκωσία,με πολλά θύματα και υλικές ζημιές.Τρεις μέρες αργοτερα ένα τμημα της ΕΟΚΑ με επικεφαλής τον Τομεάρχη Πιτσιλιάς,Ρένο Κυριακίδη επιτίθεται στον αστυνομικό σταθμό Αμιάντου.Θα σκοτωθεί ένας λοχίας του σταθμού και θα τραυματιστεί ένας αστυνομικός ενώ οι επιδρομείς θα αποχωρήσουν με τέσσερα νέα όπλα.Οι Βρετανοί αρχίζουν να αντιλαμβάνονται οτι δεν έχουν να κάνουν με μια μικρή τρομοκρατική οργάνωση,αλλά με έναν μυστικό στρατό,άριστα οργανωμένο και με την ταυτότητα του αρχηγού 'Διγενή' να είναι ενα άλυτο αίνιγμα.Έτσι οι δυνάμεις του Στέματος στο νησί θα θελήσουν με την κλασική τακτική του διαίρεε και βασίλευε να διασφαλίσουν τα κεκτημένα τους.Στις 6 Αυγούστου ο Κυβερνήτης θα δώσει το πράσινο φώς,για να δημιουργηθούν επικουρικά σώματα της αστυνομίας,επανδρωμένα απο Τουρκοκύπριους, που είχαν αρχίσει άλλωστε να μη βλέπουν με καλό μάτι την δράση και τους σκοπούς της ΕΟΚΑ.Στις 3/9 μια ομάδα μαχητών της ΕΟΚΑ με επικεφαλής τον Αντώνιο Παπαδόπουλο θα επιτεθεί στον αστυνομικό σταθμό του Παραλιμνίου και αφού εξουδετέρωσει τους αστυνομικούς και πάρει μαζί της τον οπλισμό τους θα αποχωρήσει προς άγνωστη κατεύθυνση.Οι Άγγλοι βλέπωντας πως έχουν να κάνουν με ένα πρωτόγνωρο για αυτούς αντιστασιακό κίνημα,μεταφέρουν στο νησί 1.500 κομμάντος.Στις 15/9 η ΕΟΚΑ κηρύσεται παράνομη απο τον κυβερνήτη και χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση.Η απάντηση απο τον Ελληνοκυπριακό Λαό θα δωθεί δύο μέρες αργότερα με ογκώδες συλλαλητήριο στην πλατεία Μεταξά της Λευκωσίας,οπου οι συγκεντρωμένοι θα λιθοβολίσουν τους Βρετανούς στρατιωτικούς,φωνάζοντας τους:'Κομμάντος θα πάρετε μαθήματα'.Στις 22 του ιδιου μήνα ομάδα μελών της ΕΟΚΑ Πιτσιλιάς,θα επιτεθούν στα μεταλεία Μιτσερού,οπου και θα αποσπάσουν 1.500ράβδους δυναμίτιδας και 50 οκάδες πυραγωγού σχοινιού.Ως απάντηση στις φυλακίσεις αγωνιστών απο τους Άγγλους,η ΕΟΚΑ σχεδίασε και εκτέλεσε αποστολές δραπέτευσης αγωνιστών απο τις φυλακές με κορυφαία εκείνη της απόδρασης 16 κρατουμένων απο τις φυλακές Κερύνειας το βράδυ της 23ης Σεπτεμβρίου του 1955.Στις 4 Οκτώβρη ο Γρηγόρης Αυξεντείου με άλλα πέντε άτομα επιτέθηκαν στον αστυνομικό σταθμό Λευκονοίκου, οπου πήραν 11 όπλα ως λάφυρα.Στις 20 του ίδου μήνα 8 αγωνιστές απο την Αμμόχωστο απέσπασαν σε επιδρομή,σε στρατιωτική αποθήκης της επαρχίας,16 όπλα διαφόρων τύπων.Στις 28 Οκτωβρίου ο 'Διγενής' έδωσε εντολή να εορταστεί η επαίτιος του ΟΧΙ.Κάτα τη διάρκεια των εορτασμών,που είχαν απαγορευτεί απο τους Άγγλους,σημειώθηκαν επεισόδεια και συγκρούσεις με τις βρετανικές δυνάμεις ασφαλείας και τους ψυχωμένους διαδηλωτές.Το Νοέμβριο ο ΄Διγενής' σχεδίασε νέα,εντονότερα χτυπήματα κατα των βρετανών.Θα διευθύνει μάλιστα προσωπικά την επίθεση σε βρετανική αυτοκινητομπή στο Πεύκο.Απώλειες για τους Βρετανούς 2 στρατιώτες,2 τραυματίες,ένα κατεστραμένο όχημα και 2 αυτόματα όπλα λάφυρα.Απώλειες για την ΕΟΚΑ καμία.Τον ίδιο μήνα οι Βρετανοί θα σκληρύνουν περισσότερο την αντίδραση τους επιβάλοντας βαρύτατες ποινές για τους αντάρτες και τους συνεργάτες τους.Ο νέος κυβερνήτης της Κύπρου Χάρντιγκ  κήρυξε στις 26 Νοεμβρίου κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.Αν και η νέα κατάσταση άνοιξε τον δρόμο για μαζικές συλλήψεις και κρατήσεις αγωνιστών,αυτοί φαίνεται δεν πτοήθηκαν και τον Δεκέμβρη του 55' προχώρησαν σε πολλαπλά χτυπήματα,όπως η ανατίναξη του υποσταθμού της Αρχής Ηλεκτρισμού στον Καρβουνά και η επίθεση 21 μαχητών με επικεφαλής το Θάσο Σοφοκλέους,στο βρετανικό στρατόπεδο του Αγ.Αμβρόσιου στην Κερύνεια,οπου αν και δεν γνωρίζουμε τις ακριβείς απώλειες των Άγγλων,το γεγονός οτι δέχτηκαν επίθεση σε στρατώνα τους,επηρέασε σίγουρα αρνητικά το ηθικό τους.Ίσως η πιο γνωστή μάχη που έδωσε η ΕΟΚΑ ηταν η μάχη των Σπυλαίων,οπου ο Διγενής με 12 άντρες του αντιμετώπισε επιδρομή στρατιωτών στο κρησφήγετο που βρίσκονταν.Μαζί με τον Αυξεντίου χωρίστηκαν σε 2 ομάδες με σκοπό να διαφύγουν απο τον βρετανικό κλοιό..Στην ηρωική εκείνη μάχη έλαμψε και το αστέρι του Αυξεντίου,που χάρη στους ελιγμούς του,παραπλάνησε τους Βρετανούς που άρχισαν να αλληλοπυροβολούνται,θεωρώντας εσφαλμένα οτι χτυπούσαν τον εχθρό.Η σύγχιση αυτή προήλθε, απο το γεγονός οτι οι Βρετανοί χωρίστηκαν σε 2 ομάδες που προχωρούσαν κατα  μήκος μιας χαράδρας χωρίς καλή οπτική επαφή μεταξύ τους.Ο Αυξεντίου μαζί με τρείς άντρες του,βρίσκονταν κρυμένοι μέσα στη χαράδρα,οπότε οταν έφτασαν κοντά οι Άγγλοι αρχίσαν να πυροβολούν πρώτα στη μια και μετά στην άλλη πλευρά της.

Αγωνιστές της ΕΟΚΑ.Πρώτος απο αριστερά ο Μάρκος Δράκος, σημαίνον στέλεχος της οργάνωσης και ένας απο τους ήρωες του αγώνα.

Αποτέλεσμα:Οι Βρετανοί μέτρησαν 15 νεκρούς και 35 τραυματίες ενώ οι αντάρτες όχι μόνο είχαν διαφύγει,αλλά και πάλι δεν είχανε καμία απώλεια.Στις 15 Δεκεμβρίου στο Μερσινάκι σε ενέδρα,σε Βρετανικό όχημα θα χάσει τη ζωή του ο Χαράλαμπος Μούσκος ξάδερφος του Μακάριου και ο πρώτος νεκρός της ΕΟΚΑ στο πεδίο της μάχης.Απο πλευράς Βρετανών σκοτώθηκε ο οδηγός του οχήματος.Δύο μέλης της ΕΟΚΑ συνελήφθησαν ο Χαρίλαος Μιχαήλ και ο Ανδρέας Ζάκος,ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο δι'απαγχονισμό.Ο διάλογος που ακολούθησε μεταξύ του Ζάκου και του Βρετανού Ταγματάρχη Κούμπ είναι ενδεικτικός της ψυχοσύνθεσης των Κυπρίων αγωνιστών της ΕΟΚΑ.

Ζάκος: Ο ένας σύντροφος μου πεθαίνει (ο Μούσκος).

Κουμπ: Και ο δικός μου σύντροφος στο αυτοκίνητο έχει φονευθεί. Γιατί μας πυροβολείτε;

Ζάκος: Είμαι Έλληνας και αγωνίζομαι για την ελευθερία της πατρίδας μου.

Κουμπ: Εμείς οι Άγγλοι αγωνιστήκαμε για την απελευθέρωση της Ελλάδας.

Ζάκος: Και εμείς αγωνιστήκαμε μόνοι παρά το πλευρό σας, αλλά ξεχάσατε τις υποσχέσεις σας.


Το τελευταίο πολεμικό γεγονός της ΕΟΚΑ για το 1955 υπήρξε η μάχη στη Γαλούσα οπου 12 άντρες με επικεφαλής τον Λοϊζο Χατζηλοϊζου επιτέθηκαν στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής και μετά απο 15 λεπτη μάχη αποχώρησαν έχοντας φονεύσει έναν Άγγλο υπολοχαγό. Απώλειες δεν σημειώθηκαν για τους επιτιθέμενους.

                                              

                                               ΤΕΛΟΣ Α' ΜΕΡΟΥΣ

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΕΣ 1936-1938

                    

    
Χάρτης των πολεμικών επιχειρησεών του Ισπανικού εμφυλίου το 1936

Τον Ιούλιο του 1936 η Ισπανική Δημοκρατία δέχεται το πρώτο μεγάλο πλήγμα της.Ανώτεροι αξιωματικοί του ισπανικού στρατού στασιάζουν ενάντια στη νόμιμη κυβέρνηση της χώρας με σκοπό την επαναφορά του προηγούμενου κοινωνικού STATUS QUO,που προστάτευε τα δικαιώματα των μεγαλογαιοκτημόνων,της εκκλησίας,των τραπεζιτών και των βιομηχάνων,που είχανε πληγεί απο την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου.Έτσι,στις 17 Ιουνίου του 1936 ξεσπά πραξικόπημα,που ξεκινάει απο το ισπανικό Μαρόκο και γρήγορα επεκτείνεται σε όλη την Ισπανία.Τα σχέδια των πραξικοπηματιών είναι η γρήγορη κατάληψη της Μαδρίτης,της Βαρκελώνης,της Σεβίλης και όλων των μεγάλων αστικών κέντρων της Ισπανίας,κάτι που θα σήμαινε την βέβαιη πτώση της κυβέρνησης.Επικεφαλής των στασιαστών ηταν οι στρατηγοί Σανγιούρο,Μόλα,Βαρέλα και Φράνκο.Ο στρατηγός Σανγιούρο θα σκοτωθεί λίγες μέρες μετά το πραξικόπημα σε ένα 'περιέργο' αεροπορικό δυστήχημα,έτσι τον άτυπο ηγετικό ρόλο της συνομωσίας θα έπαιζε ο στρατηγός Φράνκο.Η ανταρσία αυτή όμως,δεν ξεκίνησε με του καλύτερους οιωνούς για τους στασιαστές αφου η εξέγερσεις στη Μαδρίτη και τη Βαρκελώνη κατεστάλησαν σχεδόν αμέσως απο τους δημοκράτες πολιτοφύλακες,ενώ στην ηπειρωτική χώρα όπου δεν κατεστάλη,δεν κατάφερε να επικρατήσει στις περισσότερες στρατηγικές περιοχές,με εξαίρεση το Μπουρκός,τη Λα Κορούνια και τη Σεβίλλη.Κάτω απο άλλες συνθήκες το κίνημα θα ηταν καταδικασμένο σε οικτρή αποτυχία,αν δεν υπήρχαν οι εξωγενείς παράγοντες που θέλησαν με κάθε τρόπο την επικράτηση του.Αυτές ηταν η Γερμανία,η Ιταλία,η Πορτογαλία αλλά και πιο 'δημοκρατικές'χώρες που χορήγησαν στους στασιαστές μέσα και χρήματα για την επίτευξη των σκοπών τους.Απο την άλλη μεριά υπήρξαν κυβερνήσεις που είτε απο γεωστρατηγικό συμφέρων,είτε απο ιδεολογική αλληλεγγύη,εσπευσαν στο πλευρό της Δημοκρατίας.Οι χώρες αυτές ηταν η Σοβιετική Ένωση,το Μεξικό και η Γαλλία.Άπραγοι όμως δεν έμειναν και οι απανταχού αντιφασίστες,που στο άκουσμα πως η Κομιντέρν σχεδίαζε την στρατολόγηση εθελοντών σε διεθνείς μονάδες,για να πολεμήσουν στο πλευρό της Δημοκρατίας, αναχώρησαν με ενθουσιασμό για την Ισπανία,ώστε να καταγούν στις μονάδες αυτές,που ονομάστηκαν Διεθνής Ταξιαρχίες,λόγω του πολυεθνικού και διεθνιστικού χαρακτήρα τους.Ανάμεσα τους περίπου 300 Έλληνες και Κύπριοι εθελοντές(κάποιοι ιστορικοί,μιλάνε για μεγαλύτερο και κάποιοι για μικρότερο αριθμό).Ορίσμένοι απο τους Έλληνες εθελοντές βρίσκονταν στην Ισπανία με σκοπό να μετάσχουν στην 'Σπαρτακιάδα',μια αθλητική διοργάνωση που σχεδίαζαν να πραγματοποιήσουν οι Δημοκρατικοί ως απάντηση στους Ολυμπιακούς Αγώνες που διοργανώνε στο Βερολίνο η Εθνικοσοσιαλιστική Γερμανία,αλλά λόγω του πραξικοπήματος,η εργατική αυτή ολυμπιάδα αναβλήθηκε.Λόγω της δικτατορίας του Μεταξά,η αποστολή εθελοντών στην Ισπανία,προς ενίσχυση των δημοκρατικών δεν ηταν καθόλου εύκολη υπόθεση,αφου στην Ελλάδα την περίοδο αυτή διώκονταν συστηματικά οι προοδευτικές δυνάμεις.Για το λόγω αυτό η οργάνωση του δικτύου μεταφοράς απο την Ελλάδα στην Ισπανία δεν μπορούσε να γίνει σε ελληνικό έδαφος για αυτό και λειτούργησε ως βάση για τη στρατολόγηση εθελοντών,η Μασσαλία της Γαλλίας.Εκεί δρούσε ελληνικό συνδικάτο ναυτεργατών,η ΕΕΝ(Ελληνική Ένωση Ναυτικών),που θα βοηθούσε τη ροή εθελοντών απο την Ελλάδα στην Ισπανία.Πολλοί και απο τους λιμενεργάτες αναχώρησαν και αυτοί για να πολεμήσουν στην Ισπανία.Στην πλειοψηφία τους οι άνθρωποι αυτοί ηταν μέλη του ΚΚΕ αλλά ανάμεσα τους υπήρχαν και άλλοι,μη κομμουνιστές,δημοκρατικών φρονημάτων.Το μεγαλύτερο μέρος των Ελλήνων εθελοντών που προέρχονταν απο την Ελλάδα και την Ευρώπη απορροφήθηκαν στην 13η Διεθνή Ταξιαρχία 'Ντομπρόσφκυ' και συγκεκριμένα στο βαλκανικό τάγμα 'Γκεόργυ Ντιμιτρώφ',οπου υπηρετούσαν Βούλγαροι,Γιουγκοσλάβοι,Ρουμάνοι,Αλβανοί,αλλά και Εβραίοι μαχητές.Στα μέσα του 1937 οπου ο αριθμός των Ελλήνων ηταν ικανοποιητικός για τη συγκρότηση 'εθνικής μονάδας',δημιουργήθηκε ο λόχος 'Ρήγας Φεραίος',διοικητής του οποίου ανέλαβε ο Γιάννης Παντελιάς με το ψευδώνυμο Γιάννης Μαργαρίτης,υποδιοικητής ο Αναγνώστης Δεληγιάννης με το ψευδώνυμο Γιάννης Σιγανός και πολιτικός επίτροπος ο Κυριάκος Στεφόπουλος με το ψευδώνυμο Δημήτρης Πέρρος.Οι Έλληνες εθελοντές που ήρθαν απο τις ΗΠΑ υπηρέτησαν στην 15η Ταξιαρχία, στο αμερικάνικο τάγμα ΄Αβραάμ Λίνκολν' και ηταν μετανάστες,η παιδιά μεταναστών που ζούσαν στις εργατουπόλεις της Αμερικής.Το βάφτισμα του πυρός δόθηκε για τους Έλληνες του λόχου 'Ρίγας Φεραίος' στη μάχη της Μπρουνέτε όπου άνηκε στο τμήμα που κατέλαβε τη μικρή πόλη,Βιλιανουέβα-ντε-λα-Κανιάντα.Το τίμημα υπήρξε ακριβό και για την 13η Ταξιαρχία αλλά και για τον ελληνικό λόχο.Ανάμεσα στους Έλληνες νεκρούς και η ηρωική φυσιογνωμία του Δημήτρη Ραπίτη,που για να καλύψει τους υποχωρούντες συναγωνιστές του,έμεινε πίσω βάλοντας τους Εθνικιστές με ένα πολυβόλο,ώσπου στο τέλος κυκλώθηκε απο αυτούς και κατακρεουργήθηκε απο τις ξιφολόγχες τους.Επόμενος σταθμός η μάχη της Μπελχίτε οπου οι Έλληνες θα δείξουν απαράμιλλο θάρρος,να καταλάβουν την πόλη αυτή που έφραζε τον δρόμο των Δημοκρατικών για τη Σαραγόσα.Η μάχη ξεκίνησε στις 24 Αυγούστου και τελείωσε στις 8 Σεπτέμβρη του 1937 με την κατάληψη της πόλης απο τους Δημοκρατικούς.Το κόστος για άλλη μια φορά ιδιαίτερα βαρύ.Ο διοικητής Γιάννης Παντελιάς και ο πολιτικός επίτροπος Κυριάκος Στεφόπουλος θα σκοτωθούν κατα τη μάχη αυτή και τη δίοικηση του λόχου θα αναλάβει πλέον ο Αναγνώστης Δεληγιάννης.Μεγάλη μάχη θα είναι,αυτή της Τερουέλ το Δεκέμβριο του 1937,μάχη στην οποία οι Έλληνες μαχητές θα διακριθούν για μια ακόμα φορά.Ένας απο αυτούς ο Μηνάς Θωμαϊδης αξιωματικός των τεθωρακισμένων θα είναι απο τους πρώτους που θα εισέλθουν με το άρμα μάχης του στην πόλη.Λόγω του αυξηνόμενου αριθμού εθελοντών απο την Ελλάδα συγκορτήθηκε και άλλος Λόχος,αυτή τη φορά χωρίς όνομα,με διοικητή τον Κύπριο Μιχάλη Οικονομίδη.Απο τις αρχές όμως του 1938, α πράγματα είχαν αρχίσει να πέρνουνε άσχημη τροπή για το δημοκρατικό στρατόπεδο.Οι ήττες διαδέχονταν η μια την άλλη και ο Φράνκο ενίσχυε όλο και περισσότερο τη θέση του.Σε αυτό συντέλεσε ο εξοπλισμός του σε κάθε είδους υλικό και εφόδια ακόμα και στρατιώτες απο τη Γερμανία και την Ιταλία,αλλά και η περίεργη ανωχή που πολλές φορές εκφράστηκε και με γεναιόδωρη βοήθεια απο την πλευρά των δυτικών ΄δημοκρατιών'.Συγκεκριμένα οι ΗΠΑ κατα την διάρκεια του πολέμου,εφοδίασαν τον Φράνκο με καύσιμα,φορτηγά οχήματα αλλά και με οικονομική βοήθεια.Τελευταία προσπάθεια για να αλλάξει η άσχημη κατάσταση υπήρξε η δημοκρατική αντεπίθεση στον Έβρο που παρα τον ηρωισμό της κατέληξε σε αποτυχία και επέσπευσε το τέλος της Δημοκρατίας.Στην μάχη αυτή συμμετείχαν και οι Έλληνες εθελοντές.Υπήρξε και η τελευτάια μάχη τους άλλωστε αφου μετά απο έντονες πιέσεις που ασκήθηκαν στην Ισπανική Δημοκρατική Κυβέρνηση,απο την επιτροπή 'μη επεμβάσεως'(που κατα κάποιο ειρωνικό τρόπο αποτελούσαν οι χώρες που είχαν επέμβει στέλνοντας βοήθεια,είτε στη μια,είτε στην άλλη πλευρά),οι Διεθνής Ταξιαρχίες διαλύθηκαν.Στις 29 Ωκτωβρίου του 1938 οι πρωην μαχητές των Ταξιαρχιών παρέλασαν τιμητικά στη Βαρκελώνη μέσα απο πλήθος επεφημείων απο τον κόσμο και ευχαριστίριων λόγων απο εκπροσώπους των Δημοκρατικών,ανάμεσα στους οποίους και η θρυλική 'πασιονάρια',Ντρολόρες Ιμπραρρουρι.Κατα την ευχαριστήρια ομιλία της προς τους εθελοντές τόνισε:

''Σύντροφοι των Διεθνών Ταξιαρχιών. Λόγοι πολιτικοί, αίτια κρατικά, το συμφέρον αυτής της ίδιας της υπόθεσης για την οποία χύσατε το αίμα σας με απεριόριστη γενναιοδωρία, σας στέλνουν τώρα πίσω, μερικούς από σας, στην πατρίδα σας, άλλους σε αναγκαστική εξορία. Μπορείτε να φύγετε περήφανοι. Είσαστε η ιστορία. Γίνατε πρόσωπα μυθικά. Είσαστε το ηρωικό παράδειγμα της σταθερότητας και της διεθνούς απήχησης της Δημοκρατίας. Δεν θα σας ξεχάσουμε και όταν βγάλει φύλλο και πάλι το δένδρο της ελιάς, το δένδρο της ειρήνης, και αυτά μπλεχτούν με τα φύλλα της δάφνης για τη νίκη της Ισπανικής Δημοκρατίας, ελάτε πάλι πίσω''!!!

Έλληνες μαχητές κάπου στην Ισπανία

Αυτή ίσως ηταν η μοναδική απολαβή που έλαβαν οι άντρες των Διεθνών Ταξιαρχιών,που είχαν επιζήσει μέχρι τότε των μαχών.Υπολογίζεται οτι στις Διεθνής Ταξιαρχίες υπηρετήσανε 48.000 περίπου μαχητές απο 55 χώρες.Οι περισσότεροι απο αυτούς προέρχονταν απο την Γαλλία,τη Γερμανία,την Αμερική,την Πολωνία,την Ιταλία και την Τσεχία.Μετα τη διάλυση των Ταξιαρχιών πολλοί απο τους ξένους μαχητές έλαβαν την ισπανική υπηκότητα και συνέχισαν να πολεμάνε μέχρι το τέλος του πολέμου.Ανάμεσα τους και κάποιοι Έλληνες,που δεν μπορούσαν να γυρίζουν στην Ελλάδα,αφου το καθεστώς,εκεί θα τους δίωκε ως κομμουνιστές.Δυστηχώς δεν γνωρίζουμε ακριβώς τον αριθμό των Ελλήνων εθελοντών.Διάφορες πηγές αναφέρουν αριθμούς,που κυμαίνονται απο 250 ως 500.Ο βετεράνος μαχητής Στέφανος Τσερμέγκας δήλωσε οτι οι Έλλαδίτες και οι Κύπριοι εθελοντές ξεπάρασαν τους 500.Τα περισσότερα στοιχεία συγκλίνουν σε έναν αριθμό 300-400 εθελοντών.Το ίδιο πρόβλημα συναντάται και με τους Έλληνες που πεσανε για την Ισπανία.Οι επίσημες πήγές αναφέρουν 53 νεκρούς και 2 αγνοούμενους αλλά οι Βετεράνοι όπως ο Τσερμέγκας θεωρούν οτι ξεπερνούν τους 100.Όπως και να χει,άσχετα με τον αριθμό τους οι Έλληνες και οι υπόλοιποι εθελοντές των Διεθνών Ταξιαρχιών μετείχαν σε μια πραγματικά πρωτόγνωρη σταυροφορία με σκοπό να πολεμήσουν,κάποιοι απο αυτούς για ελευθερία και κάποιοι για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις.Μπορεί οι σκοποί και οι θυσίες τους,να μην εμπόδισαν τον Φράνκο,να καταλύσει το Μάρτιο του 1939,τη Δημοκρατία,αλλά δημιούργησαν ένα μύθο που παρόλο που έχουν περάσει τόσα χρόνια απο τότε ακόμα γοητεύει όποιον θελήσει να ασχοληθεί με την ταραγμένη εκείνη περίοδο.Ίσως λόγο της ανιδιοτελούς προσφοράς και θυσίας το πνέυμα των ηρωικών εκείνων αγωνιστών που βρέθηκαν να πολεμάνε για κάτι καλύτερο,όχι για την πατρίδα τους,αλλά για μια άλλη χώρα ,να μείνει αθάνατο στους αιώνες.

Όμιλος Ελλήνων εθελοντών στην Ισπανία. 1) Δ. Σακαρέλος, 2) Γιάννης Σιγανός, 3) Κ. Σαμαράς, 4) Γιάννης Βώκος, 5) Γεώργιος Παπακώστας, 6) Γιάννης Καραγιάννης, 7) Π. Μιχαηλίδης.

Έλληνες μαχητές στον Έβρο 1938

Ομάδα Κυπρίων εθελοντών. Στη σειρά, ο Μπιλ Νικ, ο λοχαγός Νικολαΐδης, ο Σακαλής με το «Εμπρός», ο Ανδρέας Μιλτιάδου και ο Θεοδούλου. Όλοι από τη Νέα Υόρκη.

Κύπριοι εθελοντές: Αντ. Μιχαηλίδης και Ιάκωβος Κούμουλος. Ο πρώτος μέλος του συμβουλίου της Παγκυπριακής αδελφότητος Νέας Υόρκης και ο δεύτερος δραστήριο μέλος του ελληνικού τμήματος της οργανώσεως των ανέργων «Γουώρκερς Αλλάϊανς». Στη μέση ένας Ισπανός στρατιώτης.